Η ενοχή ως ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο αυταπάρνησης ενός περιθωριοποιημένου εαυτού

Γεννιόμαστε σε μια κοινωνία όπου πρωταρχικό μέλημα είναι να λάβουμε την απαραίτητη εκπαίδευση έτσι ώστε να καταφέρουμε να ζήσουμε ως ανθρώπινα όντα σε μια οργανωμένη κοινωνία και να συνυπάρξουμε μεταξύ μας σε ένα πολιτισμένο περιβάλλον.

Η μη καλή κοινωνικοποίηση, η όποια διαφορετικότητα από το γενικό πρόσταγμα της κάθε εποχής έχει την δύναμη να σε πετάξει αμέσως στο περιθώριο. Αυτή είναι και η μέγιστη τιμωρία για όποιον αμφισβητήσει τα δεδομένα που υπάρχουν σε μια κοινωνία. Μέσω της τιμωρίας επιτυγχάνεται ο έλεγχος και η χειραγώγηση με αποτέλεσμα να έχουμε την επικράτηση της πιο ισχυρής συνιστώσας η οποία αντιπροσωπεύει μια γενική πραγματικότητα της κάθε εποχής ή κατάστασης. Η τιμωρία είναι μια αποτελεσματική μέθοδος συμμόρφωσης, εγκράτειας και καθοδήγησης. Πρόκειται για ένα πολύ αποτελεσματικό ελεγκτικό και χειριστικό μηχανισμό.

Η προσπάθεια της “εξημέρωσης” του ανθρώπινου είδους ράβοντας το ίδιο κουστούμι για όλους εξυπηρετεί τις ανάγκες μιας “πολιτισμένης”, πανομοιότυπης σε κάποια χαρακτηριστικά της, κοινωνίας αγνοώντας τις βαθύτερες διαφοροποιημένες και αρχέγονες ψυχικές ανάγκες κάθε ανθρώπου. Για αυτό και περισσότερο από κάθε άλλη φορά παρατηρείται τόση διασπαστικότητα του ατόμου, της οικογένειας, της κοινωνίας των συστημάτων που υφίσταται ο ίδιος. Ο άνθρωπος περισσότερο από ποτέ καλείται να υπηρετήσει συστήματα, ιδεολογίες και παγκοσμιοποιημένες τάσεις οι οποίες αφήνουν νηστικό τον ίδιο σε πνευματικό και ψυχικό επίπεδο καθιστώντας τον ευάλωτο σε μια ψυχική νοσηρότητα. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία και ερευνητικά δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η κατάθλιψη είναι η ψυχική διαταραχή που εμφανίζεται συχνότερα, καταλαμβάνοντας σήμερα την τέταρτη θέση στις δέκα πλέον επιβαρυντικές ασθένειες που πλήττουν την ανθρωπότητα και υπολογίζεται ότι θα φτάσει στην δεύτερη θέση της ιεραρχίας μέχρι το 2020.

Η απουσία νοήματος ζωής, το υπαρξιακό κενό των σύγχρονων ανθρώπων, η αύξηση του άγχους στην προσπάθεια να καλυφτούν επίπλαστες εικονικές ανάγκες, η βία, η πείνα και η ανέχεια σε μεγάλο μέρος του πλανήτη καλλιεργούν την αύξηση της κατάθλιψης σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τους ειδικούς της παγκόσμιας υγείας είναι μύθος ότι η αύξηση της κατάθλιψης παρατηρείται στον δυτικό κόσμο και στις ανεπτυγμένες χώρες. Πρόκειται για μια ψυχική νόσο η οποία πλήττει όλο τον πληθυσμό του πλανήτη μας.

Ο έλεγχος και η χειραγώγηση των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο με τρόπο που να εξυπηρετείται η διεθνής κεφαλαιαγορά επιτυγχάνεται και μέσω της τιμωρίας και του φόβου. Η τιμωρία μαζικοποιεί με στόχο τον έλεγχο και την επικράτηση μιας κατάστασης. Τρέφει τους φόβους και την ανασφάλεια εξασφαλίζοντας στους χρήστες της εξουσίας την ψευδαίσθηση της δύναμής τους και της επιβίωσής τους. Η μη δυνατότητα έλεγχου του ίδιου του εαυτού οδηγεί σε μια ατέρμονη προσπάθεια ελέγχου των τρίτων. Μέσα από τον έλεγχο των άλλων επιζητείται διακαώς, με λανθάνοντα φυσικά τρόπο, η επίλυση των δικών τους άλυτων και ανεπεξέργαστων ψυχικών συγκρούσεων. Η έλλειψη της ενδοσκόπησης και η συνεχής ενασχόληση με το περιβάλλον ως μέθοδος επίγνωσης ή λύτρωσης οδηγεί το ίδιο το άτομο στην ακινητοποίησή του και σε ένα φαύλο πανομοιότυπο κύκλο ο οποίος εξασθενεί και μαραζώνει πρωτίστως τον ίδιο τον ψυχικό του πυρήνα και κατ’ επέκταση βασανίζει τους γύρω του. Πρόκειται για ένα ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό γνώρισμα της ψυχικής δομής αυτών των ανθρώπων οι οποίοι αποδίδουν στους άλλους τις βαθιές ασυνείδητες εσωτερικές συγκρούσεις οι οποίες έχουν τον πυρήνα της έναρξής τους στα πρώιμα τραύματα της νηπιακής και παιδικής τους ηλικίας.

Πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι μέσω της κακής χρήσης της εξουσίας στοχεύουν στην επιβολή των δικών τους στρατηγικών, στοχεύουν στην ικανοποίηση και την προσωπική τους εξασφάλιση η οποία όμως με αυτό τον τρόπο δεν επέρχεται ποτέ. Ακόμη και αν φαινομενικά πετυχαίνουν τους στρατηγικούς στόχους με κάθε μέσο οι ίδιοι εσωτερικά βουλιάζουν και πνίγονται ολοένα και περισσότερο μέσα στο υπαρξιακό τους σκοτάδι. Ο σκοταδισμός αυτός δεν έχει την τύχη να βρει μια ρωγμή φωτός καθώς βρίσκεται καλά κρυμμένος σε ασυνείδητο επίπεδο και συνήθως δεν υπάρχει η διάθεση για επίγνωση της αλήθειας.

Ωστόσο ό,τι είναι ασυνείδητο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κιόλας.

Ένας τρόπος για το ασυνείδητο που μπορεί να κάνει αισθητή την παρουσία του με κραυγαλέο και οργισμένο τρόπο είναι η προβολή και η εκτόνωση προς τα έξω, προς τους άλλους ανθρώπους. Με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος εκτονώνει τις δικές του ενδοπροσωπικές συγκρούσεις και τα δικά του άλυτα ανεπεξέργαστα ψυχικά τραύματα. Ανακουφίζεται μέσα από μια παντοδύναμη ψευδαίσθηση η οποία κάνει τον ίδιο να είναι βαθειά πεπεισμένος ότι για όλο το υπαρξιακό του κενό καθώς επίσης και για το ψυχικό βάρος που βιώνει ευθύνονται οι άλλοι. Γι’ αυτό και αβυσσαλέα παλεύει να αλλάξει τους άλλους γύρω του για να λυτρωθεί ο ίδιος και όσο αυτό δεν συμβαίνει επιστρέφει πιο οργισμένος στο περιβάλλον.

Άλλωστε όπως έλεγε και ο Carl Jung: “Ο υγιής άνθρωπος δεν βασανίζει τους άλλους. Γενικά είναι οι βασανισμένοι που εξελίσσονται σε βασανιστές.”

Δεν τους ενδιαφέρει το πρόσωπο, η ατομικότητα ή η σύνθεση μιας κατάστασης. Η τιμωρία στα χέρια τους είναι απόλυτη μέθοδος έλεγχου. Για να λειτουργήσει ακόμη πιο πειστικά η τιμωρία είναι παρασημοφορημένη με αξίες και ηθικές, εν ονόματι του καλού όλων, και έτσι επιβάλλεται.

Αυτό αποτελεί μια παραδοξότητα, διότι η αυθεντικότητα στην ηθική και την αξία δεν έχει ανάγκη επιβολής, αντίθετα εμπνέεται και αβίαστα βιώνεται.

Για να είναι αυθεντική μια αξία χρειάζεται ελευθερία στην ύπαρξή της, η πίστη σε αυτό δεν έχει πρέπει αλλά θέλω, ένα θέλω που εσωκλείει μέσα του την ευτυχία του βαθύτερου σου εαυτού. Δεν χρειάζεσαι επιχειρήματα για να πείσεις, ούτε βιώνεις την ανάγκη της ιδεολογικοποίησής της. Για να σταθεί δεν χρειάζεται να δογματιστεί και να εξασφαλιστεί. Μια αληθινή ανθρώπινη αξία στέκεται αγέρωχη χωρίς τον φόβο της μη ύπαρξής της. Η αυθεντική αξία δεν φοβάται μην σβήσει, δεν ανησυχεί για την μη ύπαρξή της ακόμη και αν αμφισβητηθεί από τον άλλο ή τον ίδιο τον εαυτό. Η αυθεντική αξία υπάρχει διαχρονικά, δεν χάνεται αλλά μετουσιώνεται σε επιθυμία που υπηρετεί την ίδια την ύπαρξη της ζωής.

Μια αξία αν χαθεί σημαίνει πως απλά δεν είναι αξία!

Η τιμωρία αποσκοπεί σε ένα και μόνο σκοπό, να ενεργοποιήσει τις ενοχές. Οι ενοχές ξέρουν καλά πώς να καταδυναστεύσουν την ανθρώπινη ψυχή και πώς να την εγκλωβίσουν μέσα από συνεχόμενες διασπάσεις της ίδιας της ανθρώπινης υπόστασης. Αποσκοπούν στον κατακερματισμό του ίδιου του ανθρώπου, επιφέροντας τελικά την αποδυνάμωσή του και έτσι την καλύτερη χειραγώγησή του για τα συμφέροντα τρίτων. Ζούμε σε ένα διασπασμένο κόσμο, όπου οι έννοιες κατακερματίζονται και εξυπηρετούν την διαίρεση άρα και την μη απαρτίωση και την μη ολότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Τα πάντα βιώνονται διαιρεμένα και σε αντίθεση: Σώμα – ψυχή, θάνατος- ζωή, πρέπει – θέλω, καλό-κακό, ανατολή- δύση, χριστιανός- μουσουλμάνος, γυναίκα – άνδρας, άνθρωπος- περιβάλλον. Η διαίρεση έχει επιτευχθεί παρεμποδίζοντας την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Αποδυναμώνεται έτσι η πορεία προς την καλλιέργεια υψηλών οικουμενικών ιδανικών που αποβλέπουν στην εξύψωση της ίδιας της ζωής, του ίδιου του ανθρώπινου είδους. Η διαίρεση είναι άλλωστε ένας άλλος τρόπος μεθόδευσης για να αποδυναμώσεις το ανθρώπινο είδος, να το μαζικοποιήσεις δίνοντάς του μια επίκτητη ταυτότητα και μια μασκαρεμένη ιδεολογία χρωματισμένη με υψίστης σημασίας άκαμπτες και επίπλαστες αξίες, για να μπορείς στην συνέχεια να καθοδηγείς και να αποπροσανατολίζεις τις μάζες κατά τρόπο που εξυπηρετούνται συγκεκριμένα συμφέροντα, όλων εκείνων δηλαδή που κατέχουν μιαν εξουσία και ελέγχουν μια κατάσταση. Ένα άτομο ίσως αισθάνεται ενοχές χωρίς να έχει συνειδητή επίγνωση του προβλήματος. Είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα οι ενοχές δρουν στην συμπεριφορά, στα συναισθήματα και στις σχέσεις των ανθρώπων.

Δεν είναι και δύσκολο να ενεργοποιήσεις τις ενοχές σε ένα ανθρώπινο πλάσμα αφού αυτές είναι έμφυτες με την γέννησή του και ισχυρά επικυρωμένες από άτομα εξουσίας όπως θρησκευτικούς ηγέτες, γονείς, δασκάλους, διευθυντές και φυσικά από τους εκάστοτε πολιτικούς ηγέτες.

Πριν ακόμη γεννηθείς η μητέρα σου βίωσε το συναίσθημα της ενοχής. Προϋπήρχε πριν από εσένα μέσα στην ίδια μήτρα που σε φιλοξένησε ως έμβρυο ακόμη. Ακόμη πιο πίσω στην έναρξη του ανθρώπινου γένους με τους πρωτόπλαστους και το προπατορικό αμάρτημα. Η μη υπακοή φέρει μέσα της και τον αυτόματο αποδιωγμό σου, την καταστροφή της ίδιας της ελευθερίας, τον χαμό της αθανασίας σου, οδηγώντας την ύπαρξη που δεν υπάκουσε στη μοναξιά και στην αβεβαιότητα.

Βέβαια αν εξετάσουμε το προπατορικό αμάρτημα και τον διωγμό των πρωτοπλάστων από τον παράδεισο μέσω της ανάλυσης που πραγματοποιεί η επιστήμη της θεολογίας, η αποχώρηση των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο δεν αναλύεται ως τιμωρία αλλά ως ελευθερία στην ανθρώπινη βούληση. Το ζήτημα δεν είναι «ποινικό» αλλά οντολογικό, έχει δηλαδή σχέση με τον άνθρωπο ως ύπαρξη. Και ο θεός δεν είναι τιμωρός αλλά εκείνος που σέβεται την απόφαση των δημιουργημάτων του. Δεν τους τιμωρεί αλλά σέβεται την απόφασή τους να δοκιμάσουν από τον απαγορευμένο καρπό και να επιλέξουν να αφήσουν τον παράδεισο ως μια φυσική συνέπεια της πράξης τους. Μάλιστα φεύγοντας τους ντύνει με δερμάτινους χιτώνες για να τους προστατεύει στην γήινη ζωή μακριά του, εκτός παράδεισου. Συνεπώς το λάθος των πρωτόπλαστων δεν επιβαρύνεται με την τιμωρία, τις ενοχές και την αποκλήρωση του ανθρώπινου είδους. Καταγράφεται ως ανθρώπινη βούληση η οποία εμπεριέχει μέσα της τις φυσικές συνέπειες αυτής της πράξης. Καταδεικνύεται ξεκάθαρα η αναγκαιότητα της ανάληψης της ευθύνης, αφήνοντας ανοιχτή την ελπίδα της μετάνοιας, της συγχώρησης και της λύτρωσης.

Άλλωστε όπως είπε και ο Πλάτων ο θεός δεν έχει ευθύνη όταν εμείς οι άνθρωποι έχουμε ελευθερία επιλογής.

Αυτό αναδεικνύει την σημαντικότητα να μπορεί ο άνθρωπος να μην βουλιάζει στην ενοχή των παραστρατημάτων του αλλά να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του και να προχωρά, ακόμη και αν το προχώρημα είναι στο άγνωστο, ακόμη και αν ο φόβος κυριαρχεί καθώς πρέπει να αφήσει πίσω του ό,τι πιο οικείο άρα και ασφαλές.

Αυτή είναι και η ανθρώπινη μοίρα, να προχωράς. Αυτή είναι και η ευχή και η κατάρα συνάμα της ανθρώπινης ύπαρξης, ό,τι και να συμβεί η ίδια η ζωή δεν σταματά να σε καλεί στο προχώρημά σου.

Ο ανθρώπινος φόβος της απόρριψης είναι τόσο ισχυρός που μπορεί να οδηγήσει το ανθρώπινο πλάσμα να χάσει την δική του πλοήγηση καθώς αναζητά συμμαχία με τους άλλους επιδιώκοντας να νιώσει αρεστός, αγαπητός, και επιθυμητός. Μαχόμενος με τον φόβο της απόρριψης απαρνιέσαι και τον φόβο της μοναξιάς σου. Όσο εσύ αποφεύγεις την μοναξιά σου τόσο εκείνη γιγαντώνεται για να μπορέσει να σε φτάσει και να σε αγγίξει έτσι ώστε να αναγνωρίσεις την ύπαρξή της και την υπόσταση που υφίσταται μέσα σου.

Αν αγγίξεις την μοναχικότητα που κουβαλάς μέσα σου και που διαπερνά κάθε κύτταρό σου τότε αυτόματα δεν είσαι μόνος σου.

Η αποδοχή της μοναχικότητάς σου σε οδηγεί στην μοιραία συνάντηση με την βαθύτερη ύπαρξή σου. Η συνάντηση αυτή είναι αρκετή για να σε καταστήσει κοινωνό της ζωής. Αν βρεθείς εκεί και σταθείς με αγάπη η ίδια η μοναξιά σου δεν είναι ανεπιθύμητη αλλά μπορεί να βιωθεί ως τον πιο πιστό συνοδοιπόρο σου, μπορεί και δίνεται να αποτελέσει σύμμαχο σου σε κάθε αυθεντική συσχέτιση με τα άλλα ανθρώπινα πλάσματα.

Εύλογα κανείς θα αναρωτηθεί μα αν δεν υπάρξει ο φόβος, η τιμωρία ως μηχανισμός συμμόρφωσης τότε πώς μπορεί να υπάρξει μια οργανωμένη κοινωνία; Πώς μπορεί να υπάρξει δικαιοσύνη και ασφάλεια και σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα; Και αν δεν νιώσεις ενοχές πώς μπορείς να γίνεις καλύτερος άνθρωπος;

Ελευθερία σημαίνει σέβομαι πρωτίστως την ίδια την ύπαρξή μου. Για να βιώσω την ελευθερία μου ή να αγωνιστώ ορθός γι’ αυτή χρειάζεται πρωτίστως το “γνώθι σαυτόν”. Όταν γνωρίζω πώς είναι αληθινά να με αγαπώ, να με σέβομαι, τότε μπορώ και κατανοώ τα προσωπικά μου όρια, τα αναγνωρίζω ως φύλακες της ελευθερίας μου και όχι ως φράχτες αυτής. Τότε αυτά, τα όριά μου, υπάρχουν αβίαστα και αυθεντικά αφού προάγουν και αναγνωρίζονται ως το μονοπάτι για την προσωπική μου ελευθερία. Είναι αυτά που υπηρετούν την ευτυχία μου και την εξέλιξή μου ως ανθρώπινο είδος. Είναι όλα εκείνα για τα οποία προορίζομαι από την γέννησή μου και που αποσκοπούν στην εξύψωσή μου ως ύπαρξη. Δεν συνδέονται με τα δοσμένα, το ”κουστούμι” και τους ρόλους που ετοιμάστηκαν για σένα είτε από την ίδια την οικογένειά σου είτε από την ευρύτερη κοινωνία. Είναι όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που δεν συνηγορούν στο να γίνω κομμάτι της ικανοποίησης των προσδοκιών των άλλων ανθρώπων παρά μονάχα του ίδιου μου του εαυτού. Αυτός είναι ο δρόμος που μπορεί να οδηγήσει στην γαλήνη, στην αρμονία, στην γλυκύτητα και την ευγνωμοσύνη για το δώρο που κρατάς, που δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ίδια την δυνατότητα της ύπαρξής σου και της ζωής. Βιώνοντας την ενεργειακή δόνηση σε αυτό το μονοπάτι τότε σίγουρα δεν κινδυνεύει ο διπλανός σου. Ο σεβασμός στην δική σου ελευθερία περικλείει στενά μέσα της και τον σεβασμό στην ελευθερία οποιασδήποτε ύπαρξης πέρα από εσένα αλλά και πέρα από το ανθρώπινο είδος. Αν γίνεις αγάπη για σένα αυτό είναι που αντανακλάται στο περιβάλλον σου είτε είναι άνθρωπος, ζώο είτε η ίδια η γη, το σπίτι που μας φιλοξενεί όλους. Οι αντανακλάσεις δεν θα είναι κάτι άλλο παρά μόνο αγάπη. Ο άλλος γίνεται εσύ, που μέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις σου δίνεται η δυνατότητα να καθρεφτίσεις και να αναγνωρίσεις περισσότερο τον απύθμενο εαυτό σου. Τα αυθεντικά όρια δεν σε βάζουν να σηκώνεις ψυχικά βάρη του παρελθόντος σου ή της κοινωνίας ούτε σε βάζουν σε μια προσωπική στέρηση ή φυλακή και δεν ζητάνε να τα υπηρετήσεις. Αντίθετα βιώνοντάς τα αυθεντικά απορρέει η ίδια η επιλογή της ελευθερίας. Αυτός ο τρόπος ενέχει μέσα του τον σεβασμό και την αποδοχή των ορίων του άλλου. Ο άλλος γίνεται εγώ, αφού αναγνωρίζοντας την δική του μοναδική υπόσταση και αποδεχόμενος με σεβασμό τα δικά του όρια και την δική του ανάγκη για αυταξία και ελευθερία, τελικά καταφέρνω να φροντίσω την ύπαρξη και αποδοχή στα δικά μου όρια και έτσι δύναμαι να υπερασπιστώ την προσωπική μου επιλογή και την εκπλήρωση για την δική μου ευτυχία.

Καμία κοινωνία δεν έχει επενδύσει πραγματικά σε ένα κοινωνικό ιστό που πρωταρχικός στόχος θα είναι η αυθεντική αγάπη, η ενσυναίσθηση, ο σεβασμός, η αποδοχή, η κατανόηση και η αυτοπειθαρχία σαν μέσο αυτοπραγμάτωσης. Μια τέτοια κατεύθυνση στο άτομο, στο βρέφος, στο νήπιο, στο παιδί και τον έφηβο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής αυτών των αξιών και μέσα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Μόνο έτσι θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για αγαπητικό και ευχαριστιακό ζευγάρι, για ζωντανό οικογενειακό ιστό, για λειτουργικότητα στον εργασιακό χώρο, για δημιουργικό σχολικό περιβάλλον.

Η προσωπική ενδοσκόπηση μπορεί να οδηγήσει στην επίγνωση και στην ενδοπροσωπική αρμονία αλλά και στις πολύτιμες ευχαριστιακές διαπροσωπικές σχέσεις.

Μια κοινωνία θα μπορούσε με μικρότερο οικονομικό κόστος να είχε υψηλότερο ψυχικό κέρδος για τους πολίτες μιας κοινωνίας, μια κοινωνία που θα επένδυε στην πρόληψη και στην παιδεία των πολιτών της παρά στην φροντίδα των συμπτωμάτων και της θεραπείας. Μια κοινωνία η οποία θα μπορούσε να προλαμβάνει τα συμπτώματα από τα οποία μπορεί να νοσήσει ψυχικά ο άνθρωπος και οι ομάδες που ο ίδιος εμπεριέχεται. Η αντιμετώπιση της νόσου, ως σύμπτωμα ενός προβλήματος, απαιτεί υψηλό τίμημα για την αντιμετώπισή του με αμφίβολα αποτελέσματα συγκριτικά με την πρόληψη και την φροντίδα των πολιτών σε μια κοινωνία. Ο εστιασμός στο σύμπτωμα αποπροσανατολίζει από την πραγματική αιτία και τις ανάγκες της ύπαρξης.

Σαφώς και η αντιμετώπιση του συμπτώματος είναι σημαντική και ανακουφίζει, αλλά αν δεν εντοπίσει κανείς τις βαθύτερες αιτίες και τους λόγους ύπαρξης ενός συμπτώματος, αν δεν κατανοηθεί το τι εξυπηρετεί το ίδιο το σύμπτωμα τότε η αντιμετώπισή του θα μοιάζει με τον μυθικό Ηρακλή και την μάχη με την Λερναία Ύδρα. Ο εστιασμός στην καταπολέμηση του συμπτώματος λειτουργεί εξουθενωτικά καθώς η πιθανή προσωρινή ανακούφιση δεν θα αποτελέσει και την λύση ή την ολοκλήρωση του προβλήματος αφού θα παρουσιάζονται νέα δεδομένα και θα υφίσταται η επανεμφάνιση του συμπτώματος, το οποίο, όσο παραμένει, γίνεται πιο ανθεκτικό. Αλλάζοντας μορφές το σύμπτωμα αυτονομείται, δημιουργώντας μια πιο σύνθετη κατάσταση καθιστώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ακόμη πιο δύσκολο τον εντοπισμό του πραγματικού προβλήματος και την αντιμετώπισή του. Έτσι ο ίδιος ο άνθρωπος βρίσκεται σε ένα φαύλο κύκλο αντιμετώπισης συμπτωμάτων τα οποία συμπτώματα τείνουν να κρατούν την ομοιόσταση σε ένα σύστημα και την μη αλλαγή του.

Δεν πολεμάμε ένα ψυχικό σύμπτωμα, όσο δυσάρεστο και αν είναι, προτού κατανοήσουμε το πραγματικό πρόβλημα και τις αληθινές αιτίες οι οποίες οδήγησαν στην εμφάνισή του. Η επίγνωση είναι αυτή που οδηγεί στην θεραπεία. Στόχος είναι η κατανόηση και όχι η τελειότητα, δηλαδή η εξάλειψή του για πάντα. Όταν γνωρίζεις, μπορείς και κατανοείς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η επανεμφάνιση ενός συμπτώματος που έχει δουλευτεί στο παρελθόν δεν αποτελεί πια απειλή για σένα αλλά μια πληροφορία για διορθωτικές κινήσεις στην πλοήγηση της ζωής σου.

Η αυτοεπίγνωση είναι απαραίτητο μονοπάτι για την κοινωνική επίγνωση. Ο τρόπος που διαχειριζόμαστε τον ίδιο μας τον εαυτό, η αυτοδιαχείριση δηλαδή, συνηχεί απόλυτα και με την διαχείριση των σχέσεων τις οποίες αναπτύσσουμε κατά την διάρκεια της ζωής μας. Η χαρά, η τρυφερότητα, η αγάπη, η συγχώρεση μπορούν να προσφερθούν μέσα από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις όταν προηγουμένως υπήρξαν ως αυτοπραγμάτωση μέσα μας. Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε, επεξεργαζόμαστε και επιλύουμε τις εσωτερικές μας ψυχικές συγκρούσεις, διαχειριζόμαστε τον θυμό μας, τον φόβο, τις ενοχές, αντιμετωπίζουμε τις αποτυχίες, τα λάθη μας και τις ατέλειές μας αυτός είναι και ο τρόπος που προβάλλουμε και αντανακλούμε και στους γύρω μας. Ο τρόπος που συσχετιζόμαστε είναι η ακριβής απεικόνιση του εαυτού μας ή το πώς εμείς βιώνουμε αυτόν.

Αντιπαροχή σε αυτό σου που ζητιέται από δυνάμεις εξουσίας, να είσαι δηλαδή το καλό και υπάκουο παιδί, είναι η ενηλικίωσή σου και η ελευθερία σου. Ο άλλος είναι αυτός που ξέρει καλύτερα από εσένα για εσένα. Μπαίνει στην θέση του προστάτη και εγγυάται την ασφάλειά σου. Σε αυτή την κατάσταση παράγεται μια συγκεκριμένη δυναμική και ο άνθρωπος βιώνει ένα νανούρισμα σε μια επίπλαστη ασφάλεια η οποία σίγουρα δεν εξυπηρετεί την βαθύτατη επιθυμία για ζωή και ελευθερία. Το νανούρισμα σε ανακουφίζει προσωρινά, λειτουργεί σαν ένα παυσίπονο, το οποίο βολεύει τους φόβους σου. Οι φόβοι σου, δίχως την προστασία από κάποιον έξω από εσένα, φαντάζουν ως ανίκητα θηρία που προκαλούν τρόμο και είναι ικανά να σε τραυματίσουν ψυχικά. Όλη αυτή η δυναμική η οποία αναζητά κηδεμόνες, παρά το γεγονός ότι εσύ είσαι ένας ενήλικας, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αναβίωση του πρωταρχικού τραύματος που βίωσες με τον αποχωρισμό σου από την θαλπωρή της κοιλίας της μάνας σου. Με την γέννησή σου βρέθηκες σε ένα ακατανόητο και πρωτόγνωρο περιβάλλον, βιώνοντας τρόμο για την επιβίωσή σου χρειάστηκε να κλάψεις και να ζητήσεις την προστασία της μητέρας σου. Ζήτησες να λάβεις φροντίδα για να επιβιώσεις κάθε φορά που η πείνα ερχόταν σαν ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα αυτοσυντήρησης, αφού με την γέννησή σου δεν υπήρχε ο ομφάλιος λώρος να ικανοποιήσει αυτοματοποιημένα την ανάγκη της πείνας σου. Τρόμαξες, δικαιολογημένα, αφού μόνος σου δεν θα τα κατάφερνες, και έτσι ζήτησες ανακούφιση μπροστά στην νέα πρόκληση για ζωή, μπροστά στην ίδια την ζωή. Βίωσες πως ό,τι χρειάζεσαι είναι εκείνη η φροντίδα και η προστασία της. Η αγκαλιά και το γλυκό νανούρισμα σου έδωσαν ψυχική ασφάλεια σε καθησύχασαν πως η επιβίωσή σου είναι πραγματικότητα και βρίσκεται στον έλεγχο ενός άλλου και αυτός ο άλλος είναι που μπορεί να σου την προσφέρει.

Και αυτό αποτελεί μια ανθρωπινή αλήθεια. Για την επιβίωσή σου, στα πρώτα χρόνια της ζωής σου, ήταν απαραίτητη η φροντίδα και η προστασία σου από κάποιον άλλο. Μόνος σου, αλήθεια, δεν θα τα είχες καταφέρει.

Αν είσαι τυχερός και έχεις πάρει μια καλή ανταπόκριση στον πρώτο σου αυτό φόβο για την επιβίωσή σου, αν φροντίστηκες και προστατεύτηκες στο βαθμό που βίωσες εμπιστοσύνη και ασφάλεια για την ζωή σου τότε ίσως να είναι πιο δύσκολο για τους άλλους να σε ελέγξουν και να σε χειριστούν. Είναι πιο δύσκολο μέσω της χρήσης της τιμωρίας να σε χειραγωγήσουν ενοχοποιώντας σε με στόχο την συμμόρφωσή σου. Πιθανά να μην έχεις την ανάγκη στην όποια ψυχική “προστασία” αφού βίωσες ασφάλεια στα πρώτα σκιρτήματα της ζωής και μπόρεσες έτσι να εμπιστευτείς τον φροντιστή σου και στην συνέχεια να ενσωματώσεις αυτή την εμπιστοσύνη μέσα σου, μετέπειτα στον άλλο που συσχετίστηκες μαζί του και συνεπώς στην ίδια την ζωή.

Η σημαντικότητα του πρώτου χρόνου της ζωής μας και το αντίκτυπο που έχει η εμπειρία μας αυτή στην μετέπειτα μας ζωή είναι αδιαμφισβήτητη. Ως βρέφη, γεννιόμαστε με έμφυτη την ανάγκη για δεσμό με το πρόσωπο εκείνο, που θα μας παρέχει ασφάλεια και προστασία. Αυτό περιγράφεται πολύ καλά και μέσα από την θεωρία της προσκόλλησης (attachment theory)- όπως επισημαίνεται από το John Bowlby και αναφέρεται στο συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα στο βρέφος και το κύριο πρόσωπο που το φροντίζει. Η φύση και η μορφή της πρώτης σχέσης γίνεται μοντέλο για τις μετέπειτα σχέσεις, προκαλώντας προσδοκίες για το αν το άτομο είναι άξιο αγάπης και κατά πόσο μπορεί να βασιστεί στους άλλους. Αυτή η τάση, που λειτουργεί ως ένα είδος ενστίκτου, παρατηρείται σε όλα τα είδη των θηλαστικών και οδηγεί στην «προσκόλληση» στο πρόσωπο εκείνο που θα μας εξασφαλίσει την απαιτούμενη για την επιβίωσή μας, ασφάλεια και προστασία. Απώτερος στόχος της τάσης προσκόλλησης ή δεσμού, όπως και όλων των έμφυτων τάσεων, είναι η εξελικτική ικανότητα προσαρμογής μας στο περιβάλλον.

Ωστόσο αποτελεί μια πραγματικότητα πώς μια αρνητική εμπειρία, κυρίως στον πρώτο χρόνο της βρεφικής ηλικίας αλλά και εξίσου σημαντικά και τα επόμενα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου, θα έχει αντίκτυπο στην ενήλικη ζωή του ανθρώπου. Σαφώς και οι πρώιμες εμπειρίες μας ορίζουν αλλά ευτυχώς για εμάς μπορεί και να μην μας καθορίσουν στην μετέπειτά μας πορεία. Και αυτό γιατί η ανθρωπινή βούληση είναι τόσο δυνατή που μπορεί και δύναται να αντιστρέψει την προκαθορισμένη πορεία του ανθρώπου επιτρέποντάς του να σχεδιάσει ένα νέο προσωπικό χάρτη στην δική του ζωή.

Υφίσταται η ανθρώπινη βούληση και αυτό σημαίνει ότι δύναμαι να αποφασίσω στην ενήλική μου ζωή να αγαπήσω, να προστατέψω και να φροντίσω το πληγωμένο παιδί μέσα μου, να γίνω εγώ ο κηδεμόνας που θα ήθελα να έχει και κατ’ αυτό τον τρόπο να ελευθερώσω τον βαθύτερό μου εαυτό. Για να επιτευχθεί αυτό είναι απαραίτητη η προσωπική διάθεση και το αρχικό αίτημα να βοηθήσει κανείς τον εαυτό του. Χρειάζεται η επιθυμία να συναντηθεί κανείς με τα πιο δύσκολα, ευάλωτα και όμορφα κομμάτια του εαυτού του. Χρειάζεται η προσωπική διεργασία για να επέλθει αυτογνωσία.

Η επίγνωση είναι αυτή που δύναται να γεμίσει με προσωπικό νόημα την βαθύτερη ύπαρξή μας.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορείς να προκαλέσεις αλλαγές και να ζήσεις την υπέρβαση και το θαύμα της ίδιας της ζωής. Να σταματήσεις την αυθόρμητη εξέλιξη, αυτή που προγραμματίστηκε για να ζήσεις. Αν αφεθείς στο αυθόρμητο, σε αυτό δηλαδή που έχεις εκπαιδευτεί και προγραμματιστεί, από γονείς, σχολειό, κοινωνία, αν αφεθείς στο μοιραίο του ανθρώπινου είδους που είναι η κατάληξη στον ίδιο τον θάνατο, τότε σίγουρα η ζωή θα έχει συγκεκριμένες προδιαγραφές για σένα.

Η επιλογή στην αναζήτηση της προσωπικής ελευθερίας, η ανάγκη για την σύνδεση με τον πιο βαθύ πυρήνα της ύπαρξης, αποτελεί μια οικουμενική και έμφυτη ανθρώπινη ανάγκη η οποία μπορεί να οδηγήσει στην επιλογή της υπέρβασης του ανθρώπου και στην βίωση του μεγαλείου της ίδιας της ζωής. Η ελευθερία είναι η επιλογή και η ευθύνη στην ενήλικη ζωή. Είναι το ανεξάντλητο ψυχικό ταξίδι το οποίο είναι εφικτό να συμβεί και να βιωθεί.

Η αναβίωση του πρωταρχικού τραύματος στην διάρκεια της ζωής σου μπορεί κάλλιστα να σε βάλει σε μια ευάλωτη θέση. Η δυναμική των ενοχών μπορούν να διαδραματίζονται μέσα σου σαν μια αναβίωση των πρώιμων ψυχικών τραυμάτων σου. Οι ενοχές καλλιεργούνται και αναπτύσσονται σε άγονα και σκληρά ψυχικά μέρη. Τρέφονται με την ακαμψία, με το αίσθημα της ανωτερότητας συνεπώς και της κατωτερότητας αφού οι έννοιες αυτές πάνε πάντα μαζί. Αναζωπυρώνονται με τον ψευδή εαυτό, αυτόν που υπηρετεί εικόνες, ρόλους, έναν εαυτό ο οποίος είναι αφόρητα απασχολημένος στο τάισμα ενός αχόρταγου και στερημένου εγώ. Αγκιστρώνονται σε κατευθύνσεις μη αλλαγής και μη προσωπικής ευθύνης. Εγκαθίστανται στην ψυχική παραίτηση, στα θαμμένα όνειρα και στο σκοτάδι εκεί όπου και η ελπίδα δείχνει βαριά και εξασθενημένη. Η ύπαρξη των ενοχών συνηγορούν και ενδυναμώνουν την απουσία ζωής.

Έχει κανείς να δει την ύπαρξη των ενοχών και την ψυχική εγκαθίδρυσή τους ως ένα κραυγαλέο κάλεσμα για αλλαγή πορείας της ζωής του ανθρώπου. Να αποκωδικοποιήσει την ύπαρξή τους αρχικά ως μια διάθεση του ίδιου του ατόμου να ζήσει και να βιώσει τον εαυτό του καλύτερα. Μέσα από ένα αρχικό τέτοιο διάβασμα μπορεί κανείς να μπει στο επόμενο επίπεδο της ψυχικής διεργασίας που είναι η επιθυμία να γευτεί και να απολαύσει στην ολότητά της την ζωή. Σε αυτή την δυναμική δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης οι ενοχές, η εμφάνισή τους δεν θα είναι απειλητική και καθηλωτική πια για την ζωή σου.

Η θεραπευτική θέαση αυτών των ψυχικών τραυμάτων με τα μάτια του ενήλικα μπορεί να επουλώσει και να λυτρώσει. Σε αυτή την κατάσταση οι ενοχές δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης μιας και το θεραπευτικό τρυφερό βλέμμα αγκαλιάζει τις ίδιες. Το βίωμα της συγχώρεσης και της αγάπης μετουσιώνουν τις όποιες ενοχές σε ανάληψη προσωπικής ευθύνης και φροντίδας της ζωής. Η αυτοσυμπόνοια είναι μια δυναμική η οποία μπορεί να σου επιτρέψει το διάβασμα της ύπαρξης των ενοχών αλλά και να σε προστατέψει από την εγκαθίδρυσή τους και από το ψυχικό στοίχειωμα της παρουσίας τους.

Βιώνοντας πια ως ενήλικας το συναίσθημα της ενοχής μέσα σου χρειάζεται να ξαναδιαβάσεις, να επεξεργαστείς και να κατανοήσεις τι εσωκλείει μέσα του το συγκεκριμένο συναίσθημα. Έχεις να ξεχωρίσεις αν αυτή η ενοχή έρχεται από ένα σύστημα έξω από εσένα. Μπορεί να αφορά κάποιον άλλο άνθρωπο, την μητέρα σου, τον σύντροφο σου, ή τον εργοδότη σου ή τον συνάδερφο σου. Δηλαδή ο άνθρωπος που βιώνει ενοχές μέσα του είναι και αυτός που ξέρει πώς να ενοχοποιήσει το περιβάλλον γύρω του μέσα από την κατηγόρια και την καχυποψία του. Εκφράζει τις δικές του ενδοβολημένες ψυχικές μορφές απέναντι στον δικό του εαυτό.

«Άλλωστε το να υποπτευόμαστε ανοιχτά τους άλλους σημαίνει ότι κατηγορούμε, μυστικά, τον εαυτό μας.»

Η προβολή προς τα έξω των αβάσταχτων ενοχών ενός ανθρώπου έρχεται ως μια προσωρινή ανακούφιση στον ψυχικό πόνο του ατόμου ο οποίος προβάλλοντάς τον προς τα έξω αναζητάει ασυνείδητα λύτρωση, η οποία φυσικά με αυτόν τον τρόπο δεν επέρχεται ποτέ. Η διαδικασία αυτή είναι ατέρμονη και κυκλική καθώς αποτελεί μια άρνηση του ίδιου να δει την αλήθεια του, να μπορέσει να βγάλει το κουκούλι με το οποίο επιμελώς ο ίδιος έχει τυλίξει τα συναισθήματά του για να μπορέσει στην συνέχεια να επεξεργαστεί και να επουλώσει όσα σκιάζουν τον ίδιο.

Η μητέρα που τιμωρεί και ενοχοποιεί το ανήλικο και μετέπειτα το ενήλικο παιδί της στοχεύει, ασυνείδητα, στην μη αυτονόμηση του παιδιού της. Τονίζοντάς του συνεχώς την ανεπάρκειά του, τα λάθη του, το πόσο κακός είναι, προσπαθεί να ενδυναμώσει την σχέση εξάρτησης του παιδιού μαζί της μέσω των ενοχών. Η ίδια εμφανίζεται διαρκώς ως σωτήρας που θα τον σώσει και θα φροντίσει η ίδια για τις όποιες ανάγκες του παιδιού αφού εκείνη “ξέρει καλύτερα”. Με τον τρόπο αυτό όμως προσπαθεί, σε ασυνείδητο επίπεδο, να ικανοποιήσει τις δικές τις ψυχικές αναπηρίες, θυσιάζοντας το παιδί της στο βωμό του δικού της σκοταδιού. Κρατώντας το πάντα στο πλάι της, αναζητώντας ανακούφιση στους δικούς της φόβους και στις δικές της ανεπάρκειες. Καθιστώντας το παιδί της έναν υπεργονιό το οποίο καλείται να καλύψει τα δικά της κενά από την δική της μητέρα αλλά και το δικό της κενό, ως ενήλικη πια, η οποία δεν ανέλαβε την “κηδεμονία” του ίδιου του εαυτού της. Η δυνατότητα του να γίνεις εσύ ο ίδιος ο γονιός που θα ήθελες να είχες, φροντίζοντας ο ίδιος ψυχικά το πεινασμένο και στερημένο παιδί μέσα σου αποτελεί λειτουργικό τρόπο της φροντίδας του τραύματός σου και της μη επανάληψής του.

Ο μηχανισμός της τιμωρίας και της ενοχοποίησης δημιουργεί μια ισχυρή δυναμική τέτοιας έντασης που βλέπουμε ενήλικες να μην μπορούν να κόψουν τον “ομφάλιο λώρο” και να παραμένουν στην ψευδαίσθηση μιας μητρικής προστασίας, σε ένα βίωμα ενός ψυχικού νανουρίσματος που στην ενήλικη ζωή παίρνει την μορφή του λήθαργου.

Θυσιάζοντας την προσωπική ελευθερία σου αποτάσσεσαι την αυτονομία σου αποκόπτοντας τελικά την δυνατότητα της πλεύσης του οξυγόνου της ζώσας ζωής.

Η ίδια κατάσταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο από γονείς αλλά και από άτομα που έχουν θέσεις εξουσίας. Πρόκειται για ανθρώπους που οι ίδιοι έχουν βιώσει κακή εξουσία στα πρώιμα παιδικά χρόνια της ζωής τους. Η χρήση της τιμωρίας, της ενοχής και του φόβου είναι αναμφισβήτητα ένα καλό εργαλείο στα χέρια όσων βρίσκονται σε εξουσία και υπηρετεί την χειραγώγηση και τον έλεγχο της μάζας ανθρώπων με στόχο την εξυπηρέτηση των δικών τους αναγκών. Όλο αυτό φυσικά και επιστεγάζεται με μια κατασκευασμένη πεποίθηση πως ό,τι γίνεται συμβαίνει για το καλό σου και το καλό της κοινωνίας.

Ο άνθρωπος που βιώνει την τιμωρία και την ενοχή είτε από τον ίδιο του τον εαυτό είτε από τρίτους βρίσκεται διπλά ψυχικά δεμένος. Ο ίδιος είναι πεπεισμένος πως ο ίδιος φταίει, πως είναι ανεπαρκής να τα καταφέρει με άλλο τρόπο, ότι χρειάζεται αυτό που του δίνεται και του προσφέρεται για την ασφάλειά του αφού έχει δημιουργήσει ένα ψευδή ανεπαρκή εαυτό ο οποίος φαντάζει αδιανόητο να βασισθεί στον ίδιο και να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της ζωής.

Η ενοχοποίηση είναι ένας μηχανισμός ο οποίος λειτουργεί παράδοξα στον ψυχικό μηχανισμό του ανθρώπου. Ενώ αρχικά το άτομο που βιώνει το λάθος του και νιώθει ενοχές φαντάζει ότι νιώθει ενοχές γιατί δεν θέλει να ξανακάνει τα ίδια λάθη. Μέσω όμως των ενοχών ο ίδιος εξασφαλίζει την εγκαθίδρυση μιας μη αποδεκτής για τον ίδιο κατάστασης, ενός επαναλαμβανόμενου και μη εξελισσομένου λάθους. Η ενοχή με ένα παράδοξο τρόπο αποτελεί μια αυτοτιμωρία για τα λάθη του ίδιου η οποία δίνει την ψευδαίσθηση ότι αφού “πλήρωσε” για το λάθος του με το τίμημα των ενοχών αφήνει ξανά το περιθώριο για την επανάληψή του. Η τιμωρία και η ενοχή δεν ελευθερώνουν αλλά σε φυλακίζουν σε ένα αφόρητο επαναλαμβανόμενο μοτίβο αυταπάρνησης των πιο σκιερών και σκοτεινών κομματιών του εαυτού σου. Οι ενοχές καταδεικνύουν την προσπάθεια σου να ξεριζώσεις όλα όσα δεν είναι αρεστά και επιθυμητά από εσένα και τους γύρω σου, όλα εκείνα που νιώθεις να σε ταπεινώνουν που σε κάνουν να ντρέπεσαι, όλα όσα προσπαθείς να κρύψεις όχι μόνο από τους άλλους άλλα και από τον ίδιο σου τον εαυτό.

Η αυταπάρνηση οδηγεί στην επανάληψη των ενοχών ακριβώς γιατί καλείσαι να δεις, να κατανόησης, να αποδεχτείς και να θεραπεύσεις αυτό που συμβαίνει μέσα σου.

“Πρόσεχε όταν εξορκίζεις τους δαίμονές σου, μην πετάξεις ό,τι πιο καλό έχεις μέσα σου”, έλεγε ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε θέτοντας την σημασία της αποδοχής και της ολότητας και όχι του κατακερματισμού της ανθρώπινης μορφής.

Η ενοχή είναι ένα καμπανάκι ότι κάτι δεν πάει καλά, κάποια κομμάτια της ύπαρξης δεν βρίσκουν διέξοδο να γίνουν αποδεκτά ή να εκφραστούν. Το επαναλαμβανόμενο λάθος που βιώνεται θρέφεται από τις ενοχές σου οι οποίες στην συνέχεια σε ακινητοποιούν και σε κατευθύνουν σε μια επανάληψη ενός τραύματός σου που ζητάει απεγνωσμένα λύτρωση.

Οι ενοχές βιώνονται ως μεγάλο βάρος τόσο σε προσωπικό όσο και σε διαπροσωπικό επίπεδο στις ανθρώπινες σχέσεις. Η ύπαρξή τους δεν φαίνεται αλλά σε ψυχικό επίπεδο η έντασή τους είναι εκκωφαντική, είναι αδύνατο να τις αγνοήσουμε. Οι ενοχές χρειάζεται να εξαγνιστούν για να μπορέσεις να προχωρήσεις. Απαιτείται ψυχική κάθαρση.

Δουλεύοντας όμως κανείς με τον εαυτό του, κατανοεί τις αληθινές του ανάγκες, “μαλακώνει” ψυχικά, ενεργοποιώντας κατ’ αυτό τον τρόπο την τρυφερή εσωτερική ματιά με την οποία οι ενοχές δεν βρίσκουν νόημα ύπαρξης. Από την στιγμή που δεν τις κυνηγάς, δεν τις πολεμάς, δεν τις καταριέσαι, κάτι που άλλωστε θα τις ενδυνάμωνε, δεν τις θάβεις μα μήτε προσπαθείς να τις ξεριζώσεις τότε είναι στο φως και γίνονται επίγνωση και τότε πια δεν μπορούν να σε ελέγξουν. Όταν βρίσκεσαι σε επίγνωση, τότε κατανοείς τις αληθινές σου επιθυμίες, μπορείς να βιώσεις εσωτερική ασφάλεια, μπορείς να εμπιστευτείς την ζωή, να ακολουθήσεις αβίαστα την ύπαρξή σου. Μπορείς να δεχτείς και να κατανοήσεις τα λάθη και τα αδιέξοδά σου χωρίς να σε μαλώνεις, να βιώσεις αυτοσυμπόνοια σε κάθε παραστράτημά σου, να επιτρέψεις να βιωθούν οι απώλειες, ο πόνος σου, να δεχτείς πως ό,τι συμβαίνει μέσα σου είναι αποδεκτό και τελικά να αναγνωρίσεις πως τα πάντα μπορούν να υπάρξουν σύμμαχοί σου στο μονοπάτι της ύπαρξής σου που εσύ είσαι και ο κύριος διαβάτης του. Τότε και μόνο έτσι οι ενοχές μαλακώνουν και χάνουν την δύναμη της υπόστασής τους. Αν και πάλι εμφανιστούν πρέπει να τις καλωσορίσεις ως ένα φάρο στο ταξίδι σου. Ο φάρος σε προειδοποιεί για πιθανή λάθος πλοήγησή σου για ένα επερχόμενο κίνδυνο. Αν δεν λάβεις υπόψη τον φάρο πιθανά να τσακιστείς πάνω στα βράχια του.

Μόνο έτσι μπορείς να αποκωδικοποιήσεις το μήνυμα της ύπαρξης της ενοχής μέσα σου, αναγνωρίζοντάς την αρχικά, αξιοποιώντας την και επιτρέποντάς της στην συνέχεια να σε αφήσει και να ελευθερωθείς. Αν τις αποφύγεις τότε οι ενοχές σου εγκαθίστανται σε νέες ψυχικές βάσεις μέχρι να κάνουν αισθητή την παρουσία τους.

Η επίγνωση είναι αυτή και μόνο αυτή που μπορεί να σε απαλλάξει από το βαρύ ψυχικό φορτίο που φέρουν μαζί τους. Δεν απειλείσαι πια από αυτές όταν τις αναγνωρίζεις.

Άλλωστε η αγάπη για την ανθρώπινη ελευθερία περικλείει στενά μέσα της την έννοια της ανάληψης προσωπικής ευθύνης. Όσο κανείς βουλιάζει από το βάρος των ενοχών καταδεικνύεται μια βασική ψυχική ανάγκη για τον ίδιο να αναλάβει την ευθύνη για την ίδια του την ζωή.

Η πιο βαριά ενοχή σου είναι για την ζωή που δεν έζησες, για όλες τις αληθινές σου επιθυμίες που δεν βίωσες στο μέγιστο, σε αυτό που αντιστοιχεί σε σένα και μόνο για εσένα. Η οντολογική ενοχή, όπως αναφέρει και ο Rollo May ο πατέρας της υπαρξιακής ψυχολογίας, είναι εκείνη που ανακύπτει από την αυτοστέρηση των δυνατοτήτων του ίδιου του ατόμου.

Πίσω από τις ενοχές κρύβονται καλά θαμμένες επιθυμίες και όνειρα. Για να επιτρέψεις να αποχαιρετήσεις τις ενοχές σου χρειάζεται να είσαι έτοιμος να υποδεχτείς και να αποδεχτείς τις πιο βαθιές σου επιθυμίες. Αυτές που πιθανά μέσα από τον φόβο της μη βίωσής τους τις καταχώνιασες στα υπόγεια της ψυχής σου. Άλλωστε ο πόνος από μια μη βιωμένη επιθυμία είναι τόσο ισχυρός που η απώθησή της θα σε ανακουφίσει, προσωρινά όμως. Μέχρις ότου οι επιθυμίες σου βρουν μια ψυχική ρωγμή, μέχρις ότου βγουν στην επιφάνεια και στο φως της συνειδητότητάς σου δεν πρόκειται να ησυχάσεις. Μέχρις ότου τολμήσεις να επιτρέψεις την ροή της επιθυμίας μέσα σου, οι ενοχές θα γίνουν ένας ενοχλητικός επισκέπτης που μόνο με την επίγνωση μπορούν να ησυχάσουν την έντασή τους μόνο τότε που θα ζεις όλο αυτό που δικαιούσαι να ζήσεις τότε και μόνο τότε θα επιτρέψεις την μετουσίωσή τους σε προσωπική ευθύνη, αγάπη και αλλαγή.

Έλσα Καλαμπάκα
Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια
Συστημική Οικογενειακή Θεραπεύτρια